استاد ناصر باقری بیدهندی

قیس بن سعد سردار سخاوت

(مقاله)

نویسنده: استاد ناصر باقری بیدهندی

منبع: فرهنگ کوثر، اسفند 1379 - شماره 48 ‏(7 صفحه - از 73 تا 79)

مقدمه[1]

قیس بن سعد بن عباده از اصحاب بزرگ پیامبر صلی‏ الله‏ علیه ‏و‏آله و یاران وفادار امیرمؤمنان علی علیه ‏السلام است. او از نام آوران بزرگ عصر خود و از شخصیتهای گمنام تاریخ اسلام و تشیع است.

در میان خصوصیات فردی و اجتماعی قیس، آنچه وی را از دیگر یاران علی علیه‏السلام متمایز می‏سازد، بینش سیاسی ـ اجتماعی اوست؛ به گونه‏‌ای که مورخان و سیره نویسان وی را یکی از پنج سیاستمدار عرب در عصر پیامبر صلی‏ الله‏ علیه‏ و‏آله و علی علیه ‏السلام می‏خوانند.

او بزرگمردی است که معاویه او را با صدهزار نفر از یاران خود برابر می‏‌داند.

تبار قیس

پدرش رئیس قبیله خزرج، پیشوایی انصار و از افسران ارشد اسلام بود که دوران جاهلیت و پس از ظهور اسلام، ریاست و سروری داشت و قومش پیشوا و بزرگواری‏اش را می‏ستودند.

سعد در سال 14 یا 15 ه.ق. در زمان خلافت خلیفه دوم، در «حوران» ـ از نواحی شام ـ کشته شد. قبرش در غوطه دمشق مشهور و معروف است.

مادر قیس «فکیهه» دختر عبیدبن دلیم بن‏حارثه است.

قیس در سروده‏های خود به عظمت خود و خاندانش اشاره می‏کند و می‏گوید:من از قوم یمانین، آقا و رئیس آن قبیله هستم و مردم هم دو دسته‏‌اند: فرمانده یا فرمانبردار.

تاریخ‌نگری محدث قمی(ره)

(علمی-ترویجی)

نویسندگان:
رحمت الله بانشی (پژوهشگر پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، سطح 3 تخصصی تاریخ تشیع)
ناصر باقری بیدهندی (استادیار جامعة المصطفی العالمیة)

چکیده:
محدث قمی (ره) بخش عمده‌ای از آثار علمی خود را به نگارش تاریخ اختصاص داد. علی‌رغم استقبال گسترده از آثار تاریخی وی، درباره نگرش تاریخی او پژوهش درخوری انجام نگرفته است.
در این مقاله با نگاهی نوپردازانه به متن آثار تاریخی محدث قمی (ره) بینش تاریخی نویسنده ترسیم گردید و روشن شد آغاز و پایان هستی را جلوه‌ای از مشیت الهی می‌داند که برای جهان و آفرینش آرمانی در نظر گرفته شده است. محدث قمی (ره) نقش رهبران دینی و حاکمان را در سعادت و یا شقاوت جامعه برجسته می‌داند. تعریف و فایده‌مندی تاریخ از نظرگاه محدث قمی (ره) شرح تجارب و احوال گذشتگان است و این تجربه انگیزی تاریخ، فایده و سودمندی روشنی در زندگی مادی و معنوی انسان دارد و راه رسیدن به کمال را به سالکان می‌نمایاند. بدین سان، می‌توان گفت اساس اندیشه و فهم تاریخ نگاری محدث قمی (ره) بر اهمیت به ایده تحکیم ایمان و اعتقادات مذهبی جامعه شعیه استوار شده است. او تاریخ را کاربردی و مردمی می‌نگریست و می‌کوشید در زمانی که تألیف آثار علمی به زبان عربی ارزش بود به زبان فارسی و به شکلی روان اندیشه‌های خود را مکتوب کند.

کلیدواژه‌ها: تاریخ نگاری  تاریخ نگری  محدث قمی  معصومین(ع)

منبع: دوفصلنامه علمی ترویجی «سخن تاریخ»، دوره 10، شماره 23، بهار و تابستان 1395، صفحه 77-100.

جایگاه مدارا در سنت و سیره پیامبر اکرم (ص)

(علمی-تخصصی)

نویسندگان:
ناصر باقری‌بیدهندی (عضو هیت علمی جامعة المصطفی العالمیه)
مقبول حسین (دانش‌پژوه کارشناسی ارشد تاریخ اهل‌بیت، جامعة المصطفی العالمیه)
چکیده 
مدارا مهم‌ترین نیاز جامعه امروزی در حیات مادی و معنوی بشر است، و بدون مدارا نمی‌شود آرامش و آسایش را به دست آورد، حقیقتاً می‌توان گفت که برای همه زمان‌ها در هر امری، بهترین نمونه و الگو، شخصیت رسول اکرم است و به همین دلیل قرآن کریم از اخلاق آن حضرت به خلق عظیم یاد می‌کند، پیامبرخدا در مقابل دشنام، آزار و اذیت دشمنان، همیشه در پیشگاه خدا، درحق آنان دعا می‌کرد و از خداوند هدایت و سعادت آنان را می‌طلبید. با بررسی آیات قرآن جایگاه مدارا برای همه روشن می¬شود زیرا مدارا با مردم امتثال امر خدا است. و با توجه به سنت پیامبراعظم نیز روشن می¬گردد که همه انسان¬ها نیاز به مدارا و ملاطفت در زندگی فردی و اجتماعی دارند. یافته‌های این مقاله نشان می¬دهد که مدارا در قرآن و سنت پیامبر خدا جایگاه والایی دارد، مدارا با مردم در اسلام یک اصل است، و فرمان الهی به آن تعلق گرفته است و پیامبران الهی مامور به مدارا با مردم بودند، مدارا در تربیت نقش بسزایی دارد و مدارا یک تکلیف اخلاقی در اسلام است، و باید گفت که برخلاف تصور برخی، پیامبرآخرالزمان مهربان‌ترین و دلسوزترین پیامبر از میان پیامبران الهی بود.
 

کلیدواژگان: مدارا، قرآن، سنت و پیامبر اکرم.

منبع: مجله سیره و سخن اهل بیت. دوره 1، شماره 2، پاییز و زمستان 1395، صفحه 5-34.

امامت در صحیفه سجادیه (علمی-تخصصی)

نویسندگان:
ناصر باقری بیدهندی (استادیار جامعه المصطفی العالمیة)
سیدرضا هاشمی شاه‌قبادی(دانش‌پژوه دکتری تاریخ اهل‌بیت جامعه المصطفی العالمیه)

چکیده
معارف کتاب صامت الهی، توسط چهارمین قرآن ناطقش در قالبی بایسته‌ی دوران خفقان مروانی به شیعیان عرضه گردید. فرضیه بر آن بود که؛ امامت به عنوان ابتدا و انتهای ایمان راستین، از جمله‌ی بلندترین این معارف است. بازخوانی توصیفی- تحلیلی این معارف با روش کتابخانه‌ای به هدف شناخت ویژگی‌ها و شئون امامت انجامید. در این مسیر؛ آثار شناخت و ایمان به امامت و وظایف مؤمنان به ایشان نیز شناخته شد.
 

کلیدواژگان: امام سجاد، صحیفه سجادیه، امامت، امام، ضرورت امامت، شئون امام، ویژگی‌های امام.

منبع: مجله مطالعات اهل بیت شناسی، بهار و تابستان 1394 - شماره 2 (24 صفحه - از 23 تا 46)

نگاهی به موضوع سیادت

شیخ صفی‌الدین اردبیلی (علمی-پژوهشی)

نویسندگان:
اصغر حیدری (کارشناس ارشد ایران شناسی دانشگاه شهید بهشتی)
ناصر باقری بیدهندی (استادیار جامعة المصطفی العالمیة)

چکیده

موضوع سیادت شیخ صفی‌الدین اردبیلی، جد اعلای پاشاهان صفوی، در مطالعه و بررسی حکومت صفوی بسیار مهم است. آیا شیخ صفی سید بود و ادعای سیادت فرزندان و فرزندزادگان وی، به ویژه زمانی که اسماعیل یکم حکومت و پادشاهی ایران را به دست گرفت و با دو قدرت اهل تسنن در غرب ایران (امپراتوری عثمانی) و در شرق ایران (دولت ازبکان) شروع شد و سران آن دو دولت بارها به سیادت صفویان تاختند، راست و واقعی است یا این نیز سیاسی‌کاری بوده و برای به دست آوردن حمایت ایرانیان شیعی در برابر تهاجم دو دولت سنی مذهب صورت گرفته است؟ این مقاله می‌کوشد پاسخی بر پایه تحقیق علمی – تاریخی مبتنی بر اسناد و یافته‌های گذشته‌نگاری تقدیم دارد.
کلیدواژه‌ها: شیخ صفی‌الدین، امام موسی کاظم(ع)، صفویان، سیادت و شاه اسماعیل.

منبع: تاریخ اسلام در آینه پژوهش، سال هشتم، شماره دوم، تابستان 1390، 59 ـ 82

اوضاع دینی- مذهبی داغستان

با تاکید بر مذهب تشیع (علمی-تخصصی)

نویسندگان:

ناصر باقری بیدهندی (استادیار جامعه المصطفی العالمیه)
بهروز پاتخو لایو (دانش پژوه کارشناسی ارشد تاریخ ادیان ابراهیمی، جامعة المصطفی العالمیة)

چکیده:
داغستان یکی از جمهوری‌های خودمختارفدراسیون روسیه  است که از نژادهای مختلف قفقازی تشکیل شده و از نظر استراتژیکی و ژئوپولیتیکی نیز بسیار حائزاهمیت است. از آنجایی که بیشینه‌ی جمعیت آن مسلمان اند، لازم است از لحاظ مطالعات ادیان و فرقه‌شناسی مورد توجه بیشتری قرار بگیرد. ورود اسلام به داغستان در دهه های نخست هجری اتفاق افتاد. دولت صفوی نیز در ترویج تشیع در این منطقه  نقشی به سزا ایفا کرد. علیرغم تسلط طولانی مدت کمونیست‌ها بر داغستان، شیعیان آن دیار علاوه بر حفظ آداب و رسوم شیعی خود، توانستند با زندگی مسالمت آمیز در بین دیگر فرقه‌ها، بر فرهنگ و تمدن دیگران نیز تأثیر بگذارند. چنانچه بسیاری از جلوه‌های تشیع را - از آداب و رسوم و هنر و معماری و غیره - در شهر دربند می‌توان یافت. این نوشتار با تحقیق میدانی و کتابخانه‌ای ضمن آشنا ساختن شیعیان داغستان، به بررسی اوضاع دینی و مذهبی آن خطه می‌پردازد.

واژگان کلیدی: داغستان، قفقاز، شیعیان دربند، دین، مذهب

منبع: دوفصل‌نامه علمی - تخصصی مطالعات تاریخی ‌امت‌اسلامی، س2، ش4، پائیز و زمستان 1395 صفحات 60 تا 78

تحلیلی بر رشد اقتصادی کشورهای عضو کنفرانس اسلامی (OIC)
با تأکید بر رشد تولید ناخالص داخلی (GDP)- (علمی-تخصصی)

نویسندگان:
ناصرباقری بیدهندی (استادیار جامعه المصطفی العالمیة)
جواد جعفری (دانش‌آموخته دکتری تاریخ تمدن اسلامی جامعه المصطفی العالمیة)

چکیده:
رشد اقتصادی پایدار و باثبات، همواره یکی از دغدغه‌های کشورهای جهان محسوب می‌شود. بررسی عملکرد کشورهای عضو کنفرانس اسلامی به عنوان میراث‌دار تمدن اسلامی، از سال تأسیس آن در سال 1969 تا 2013 هدف این تحقیق است. بر طبق مبنای نظری این پژوهش، هرچقدر میزان رشد تولید ناخالص داخلی کشورهای عضو باثبات‌تر باشد، نشان‌دهنده‌ی رشد پایدار اقتصاد آن است. بدین منظور مقاله در چهار بخش به نگارش درآمده است: 1) مبانی نظری رشد اقتصادی با تکیه‌بر تولید ناخالص داخلی 2) منابع تولید و درآمدی کشورهای اسلامی 3) ویژگی‌های تولید ناخالص داخلی کشورهای عضو 4) تحلیل تولید ناخالص داخلی کشورهای عضو با استفاده از محاسبه رگرسیون آن. نتایج به‌دست‌آمده از این تحقیق نشان می‌دهد که رشد اقتصادی کشورهای عضو، بسیار ناهمگون و متفاوت است. ازاین‌رو با توجه به میزان رشد اقتصادی آن‌ها به چهار گروه مختلف تقسیم گردیدند. نتایج بدست آمده نشان می‌دهد؛ دو گروهِ سوم و چهارم رشد اقتصادی مطلوب‌تری داشته‌اند. هرچند این رشد با تکیه بر میزان تولید ناخالص داخلی آن‌ها، در حد ایده آل و مطلوب اقتصاددانان نیست. بااین‌وجود این دسته از کشورها جزو اقتصادهای برتر میان کشورهای اسلامی به شمار می‌روند.

واژگان کلیدی: رشد اقتصادی، کشورهای اسلامی، تولید ناخالص داخلی، رگرسیون. 

نقش محمد بن ابی بکر

در جنگ های داخلی دوره خلافت امام علی (ع) - (علمی-تخصصی)

نویسندگان:
ناصر باقری بیدهندی (استادیار جامعه المصطفی العالمیه)
معصوم تون زاوا (دانش آموخته کارشناسی ارشد تاریخ تمدن اسلامی، جامعه المصطفی العالمیة)

چکیده:
محمد بن ابی بکر از شخصیت‌های تأثیرگذار در برخی از حوادث مهم در دوره‌ی خلافت امیرالمؤمنین علی(ع) است. وی در دوره‌ی خلافت امام علی رویکرد همگرایی داشته است. این نوشتار، به بررسی نقش محمد بن ابی بکر در برخی از حوادث دوره‌ی خلافت امام علی از جمله جنگ جمل و صفین پرداخته است. وی در جنگ جمل نقش بسیار مهمی ایفا کرد. بنابر شواهد تاریخی، در جنگ صفین نیز حضور داشته و برای طرفداران امام علی نقطه قوتی در برابر دشمن بود.
واژگان کلیدی
محمد بن ابی بکر، امیرالمومنین علی(ع)، همگرایی ، نقش، جنگ جمل ، جنگ صفین.

اشاعه‌ی فرهنگی و تأثیر حوزه‌ی علمیه نجف و قم

در بیداری فرهنگی افغانستان معاصر (علمی-تخصصی)

نویسندگان:
ناصر باقری‌بیدهندی (استادیار جامعه المصطفی العالمیة)
سید‌آصف کاظمی (دانش‌پژوه دوره دکتری تاریخ معاصر جهان اسلام، مجتمع آموزش عالی امام خمینی kazemi.asef@gmil.com )

چکیده
نظریه‌ی اشاعه و پخش، یکی از نظریه‌های مطرح در باب توضیح چگونگی انتشار نوآوری‌ها و گسترش ایده‌ها و اندیشه‌هاست. بررسی تطبیق این نظریه، بر چگونگی تأثیر نوآوری‌های فرهنگی حوزه‌های علمیه‌ی نجف و قم، بر بیداری فرهنگی جامعه‌ی افغانستان و به‌کارگیری رهیافت مناسب در آن از اهداف محقق در این مقاله است. سعی بر آن است تا در جهت سازماندهی نظری و قالب‌بندی انبوه مواد خام در باب تأثیر این دو مرکز بزرگ شیعی بر بیداری فرهنگی افغانستان، با توجه به منابع مکتوب و شفاهی به این سؤال پاسخ دهد که این دو نهاد بزرگ فرهنگی- دینی در بیداری فرهنگی افغانستان چه تأثیری داشته است؟ مقاله‌ی حاضر بر اساس نظریه‌ی اشاعه، به این یافته‌ها رسیده است که دانش‌آموختگان این دو حوزه، در مراکز فرهنگی زیادی در افغانستان حضور دارند و یا این حوزه‌ها به‌طور مستقیم و غیرمستقیم، خود از بانیان این‌گونه مراکز هستند. گسترش فرهنگ و نمادهای شیعی، ایجاد و توسعه‌ی زیرساخت‌های آموزش دینی مانند تأسیس مراکز حوزوی و دانشگاهی، تأسیس و گسترش رسانه‌ها، تأسیس و گسترش کتابخانه‌ها و... از نتایج و ارمغان¬های حوزه‌های علمیه و فعالیت‌های دانش آموختگان این مراکز به حساب می‌آیند.

واژگان کلیدی 
اشاعه فرهنگی، حوزه علمیه‌ی نجف، حوزه علمیه‌ی قم، افغانستان، مراکز حوزوی، مراکز دانشگاهی، رسانه.

تبیین جایگاه خلافت در اندیشه سیاسی داعش (علمی-پژوهشی)
 

نویسندگان: قربانعلی صابری، ناصر باقری بیدهندی

چکیده: 

پدیده ای که به نام «داعش» بزرگترین چالش را در دنیای اسلام ایجاد کرده اند به نوع خودش از پدیده های نادر بوده است که در جهان اسلام ادعای خلافت دارد. این در حالی است که برخی کشورهای متحجر عرب، ترکیه، غرب و حتی اسرائیل در تغذیه این جنبش متوحش نقش اساسی دارند. آن وقت «خلافت در اندیشه داعش» با این سوال اصلی مواجه گردید که طرح اندیشه داعش در مورد «خلافت» چگونه قابل تحلیل می باشد، در حالی که در رفتار آنان کمتر شباهت هایی به سلف دیده می شود؟ فرضیه قابل طرح این است که نظرات اهل سنت در مورد خلافت دارای شدت و ضعف بوده و در مشروعیت خلافت از یک طرح جامع برخوردار نیستند. بدین جهت نظریه «استیلاء» مبنای این اندیشه قرارگرفته تا پدیده ای مثل داعش به عنوان یکی ازآخرین نسخه های سلفیت نوین و مدعی احیاء خلافت اسلامی با انگیزه های متفاوت از آن بیرون بیایند.

کلیدواژه: نظریه، اهل سنت، خلافت، اندیشه، داعش

منبع: تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی سال نهم بهار 1397 شماره 30