استاد ناصر باقری بیدهندی

یکی از آثار ارزشمندی که در بحث اصول عقاید به رشته تحریر درآمده کتاب «العقائد الحقة » اثر مرحوم آیت الله العظمی سید احمد خوانساری قدس سره است.
معظم له سال 1309 قمری در خوانسار متولد شد و در همان سامان به فراگیری علوم حوزوی پرداخت. بعد به اصفهان و آن گاه به نجف اشرف رفته و از محضر بزرگانی چون شیخ شریعت اصفهانی و آخوند خراسانی و سید محمد کاظم یزدی - رضوان الله علیهم - بهره مند گردید و به درجه اجتهاد رسید. وی پس از بازگشت به ایران و در گذشت آیت الله العظمی بروجردی یکی از مراجع بزرگ تقلید شد، ولی در عین حال زندگی بسیار ساده و بی تکلفی داشت، به طوری که تا لحظه وفات در منزل استیجاری می زیست.
این در حالی بود که وجوهات فراوانی از سوی مقلدینش برای او ارسال می شد.
آیت الله خوانساری مجسمه تقوا و فضیلت و اخلاق کریمه بود و از فرط تواضع و احترام نسبت به افراد، هیچ گاه در حضور مردم به جایی تکیه نمی داد و کلیه میهمانان و بازدید کنندگان خویش را تا در منزل مشایعت می نمود. خصوصیت بارز دیگر ایشان عشق زیاد به حضرت اباعبدالله الحسین علیه السلام بود به گونه ای که در مجالس عزای آن مظلوم شدیدا می گریست.
این فقیه و اسوه فضایل و تقوا در 27 ربیع الثانی سال 1405 قمری دارفانی را وداع گفت و مردم ایران و کلیه مقلدینش را در سراسر جهان داغدار کرد.
از این فرزانه برجسته تالیفاتی ارزشمند به رشته تحریر درآمده که عبارتند از:
جامع المدارک در شرح مختصر نافع; مجموعة الرسائل; کتاب الصلاة و... .
یکی از آثار ارجمند آیت الله خوانساری العقائدالحقه است که درباره مبدا و معاد و سایر اصول شیعه به طور استدلالی از راه عقل و نقل و به طریق اهل کلام و محدثین و به زبان عربی نگاشته شده است.
این کتاب در چهار بخش کلی (مبحث توحید، مبحث نبوت، مبحث امامت و مبحث معاد) تنظیم شده است که متاسفانه فاقد فهرست و عناوین دقیق و جزیی در متن کتاب است، و تنها به چند عنوان کلی اکتفا شده است. برای همین، محقق کتاب، داخل کروشه عناوین لازم را مطرح کرده است.
بحث توحید، حدود 8 صفحه، بحث نبوت (عامه و خاصه) حدود 13 صفحه و بحث امامت (که طولانی ترین بخش این کتاب را تشکیل می دهد) حدود 216 صفحه و بحث معاد حدود 20 صفحه را به خود اختصاص داده اند.
در مبحث توحید به اثبات صانع و صفات کمالیه حق پرداخته و در پایان موضوع عدل و حسن و قبح فعلی (که میان اشاعره و امامیه و معتزله معرکه آرا بوده) بحث شده است.
در مبحث نبوت به دو طریق به ضرورت وجود پیامبر استدلال شده، سپس تفاوت میان نبی و رسول را بیان کرده و آن گاه درباره نبوت رسول الله صلی الله علیه و آله و معجزات ایشان سخن به میان آمده است. از صفحه 32 تا صفحه 35 درباه احتیاج به معجزه و چند شبهه و پاسخ آن ها بحث شده، ولی محقق کتاب فقط عنوان «وجهة الحاجة الی المعجزة » را برای این چند صفحه مطرح کرده است که بایستی در چاپ دوم تصحیح شود.
در مبحث امامت درباره عناوین زیر بحث شده است:
اثبات امامت; اثبات امامت علی بن ابی طالب و ائمه علیهم السلام پس از ایشان، (با روایات خاص و عام) معجزات و کرامات ائمه (البته معجزات از امام چهارم به بعد مطرح شده است) ; بحث مفصلی در حدود 58 صفحه درباره امام مهدی علیه السلام می باشد که طولانی ترین موضوع این قسمت را تشکیل می دهد.
در مبحث معاد، به اثبات و پاسخ به شبهاتی که پیرامون معاد مطرح شده پرداخته و با آیات و روایات استدلال شده که بدن عنصری انسان در آخرت محشور می شود.
نکته ای که نباید فراموش شود، آن است که مؤلف گران قدر در مبحث امامت پس از بحث درباره ضرورت نیاز به امام، روایاتی پیرامون خلافت و ولایت حضرت علی علیه السلام عنوان کرده و در شش صفحه بعدی روایاتی را درباره امامت تمامی ائمه علیهم السلام - نه ویژه هر کدام - مطرح کرده است، ولی محقق محترم عنوان آن شش صفحه را «ذکرالنصوص علی الائمة واحد بعد واحد» مطرح کرده که دقیق نیست و باید تصحیح شود.
از صفحه 47 تا 52 درباره اخبار مربوط به امامت حضرت سجاد علیه السلام سخن به میان آمده است، ولی برخی از آن ها نصوص عام و مربوط به خلافت همه ائمه است که بهتر بود در قسمت قبل (که از روایات مربوط به خلافت همه ائمه سخن به میان آمده) درج می شد. مثلا در صفحه 48، روایت ابن عباس از رسول خدا صلی الله علیه و آله آمده است:
فی حدیث انه صلی الله علیه و آله قال لعلی علیه السلام: انت امام امتی و خلیفتی علیها بعدی، مثلک مثل الائمة من ولدک بعدی مثل سفینة نوح، من رکبها نجاد و من تخلف عنها غرق و مثلکم کمثل النجوم کلما غاب نجم طلع نجم الی یوم القیامة.
در همان صفحه و صفحه 49 و 50 احادیثی از این قبیل چند بار ذکر شده که بهتر بود در بخش قبل عنوان می شد و در این بخش تنها به روایات مخصوص حضرت سجاد علیه السلام اکتفا می گردید.
العقائد الحقة نخستین بار توسط مکتبة الصدوق به چاپ رسید، ولی فاقد تحقیق بود. اما این مهم توسط پژوهش گر توانمند جناب آقای استاد ناصر باقری بیدهندی به انجام رسید و نقصان های موجود در آن در حد امکان مرتفع شده است.
کارهایی که محقق محترم در اطراف این کتاب انجام داده، به شرح زیر است:
1. آوردن آیات و احادیث و روایات تاریخی که در کتاب به آن ها اشاره شده;
2. ویرایش و تصحیح متن;
3. توضیح و ترجمه پاره ای از اصطلاحات و عناوین متن;
4. شرح تعدادی از مطالب مهم کتاب;
5. قرار دادن فهرست های فنی: شامل فهرست آیات قرآنی، اعلام، کتب، مصادر تحقیق و موضوعات کتاب;
6. تکمیل عناوین و فهرست متن کتاب ،
7. ترجمه ای از مؤلف کتاب.
برای محقق ارجمند، ناشر و همه احیاگران علوم محمدی صلی الله علیه و آله آرزوی توفیق بیش تر را آرزومندیم.
منبع: مجله  پیام حوزه  تابستان 1380، شماره 30. hawzah.net

شناسنامه کتاب:
عنوان کتاب: العقائد الحقة
پدیدآورنده: آیت الله سید احمد موسوی خوانساری
تحقیق: ناصر باقری بیدهندی
زمان پدیدآورنده: ۱۲۷۰ ـ ۱۳۶۳ ش
محل نشر: قم
ناشر: دلیل ما
نوبت چاپ: اول
تاریخ انتشار: ۱۴۲۱ق
تعداد جلد: ۱
تعداد صفحه: ۳۱۲
قطع: وزیری
زبان: عربی
منبع: کتاب شناسی توصیفی اهل بیت(ع) ص ۲۶۷